19 sierpnia 2018

Ryczałt z tytułu noclegu w podróży służbowej kierowcy w transporcie międzynarodowym

Ryczałt za nocleg w kabinie samochodu

Sprawa ryczałtów dla kierowców z tytułu noclegów w kabinie stanowi często zmorę pracodawców na rynku transportu międzynarodowego. Stawki takich ryczałtów ustalane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej są wysokie, a przedsiębiorca musi być konkurencyjny, aby mieć szansę utrzymania się na rynku. W związku z tym pracodawcy stosowali i stosują różne rozwiązania, które nie zawsze były zgodne z przepisami prawa pracy w ich wykładni stosowanej przez sądy. Ustalenie tych zasad w zgodzie z prawem jest tym bardziej trudne, iż orzecznictwo w tym zakresie zmieniało się kilkukrotnie, powodując swojego czasu wysyp roszczeń o zapłatę ryczałtów noclegowych ze strony kierowców, często przeciwko ich już byłym pracodawcom. Dla pracodawców oznaczało to duże kłopoty. Dla małych firm mogło to oznaczać koniec działalności. Na jakich zasadach obecnie wyliczany jest ryczałt za nocleg dla kierowców w transporcie międzynarodowym?

Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje

Obecnie sytuacja nie jest już taka beznadziejna dla pracodawców i mają oni możliwość dopasowania wysokości ryczałtu do sytuacji rynkowej, zabezpieczając się przed nagłymi roszczeniami zazwyczaj już byłych pracowników.

Zgodnie z art. 21a. ust . 4 ustawy o czasie pracy kierowców Kierowcy w podróży służbowej, przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 77⁵ § 3-5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Jednak orzeczeniem z dnia 24 listopada 2016 roku Trybunał Konstytucyjny podważył stosowanie regulacji art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców umożliwiającej stosowanie przepisów kodeksowych w zakresie kosztów podróży służbowych do kierowców.

W następstwie tego orzeczenia Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku (III PZP 2/17) wskazał, iż spowodowało to powstanie obowiązku pracodawcy do samodzielnego uregulowania kwestii ryczałtów za noclegi dla kierowców w przepisach zakładowych. Sąd Najwyższy zaznaczył, iż może to nastąpić nawet poniżej poziomu wyznaczonego przepisami kodeksowymi.

Powyższe oznacza, iż pracodawca ma prawo do ustalenia w regulaminie wynagradzania lub układzie zbiorowym pracy zasad wypłacania ryczałtu w niemalże na dowolnym poziomie. Pracodawca może wprowadzić ryczałt w jednakowej wysokości kwotowej dla każdego kraju, lub wskazać, iż jest to określony procent ryczałtu ustalanego na zasadach zgodnych z Kodeksem pracy, czyli może zrekompensować pracownikowi koszty noclegu. Z drugiej strony pracodawca ma prawo w ogóle nie wypłacać kierowcy ryczałtu noclegowego w sytuacji, gdy kierowca nie poniesie żadnych kosztów tego noclegu – czyli m.in. w sytuacji, gdy kierowca będzie nocował w specjalnie do tego przystosowanej kabinie samochodu. Ustalając takie zasady należy jednak pamiętać o orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości UE w Luksemburgu z 20 grudnia 2017 roku w sprawie Vaditrans BVBA przeciwko Belgii (sygn. C-102/16). W orzeczeniu tym Trybunał stwierdził wprost, że wykładni wspólnotowych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego należy dokonywać w taki sposób, że kierowca nie może spędzać w pojeździe regularnych tygodniowych okresów odpoczynku. Dopuszczalne jest wykorzystywanie kabiny samochodu ciężarowego tylko do odbywania dziennego odpoczynku, określonego w przepisach wspólnotowych.

To oznacza, że pracodawca obowiązany jest zapewnić kierowcy nocleg, ewentualnie zwrot kosztów noclegu, w hotelu lub podobnym zakładzie co najmniej raz w tygodniu. Takie koszty muszą być bezwzględnie pokryte przez pracodawcę.

Po przeanalizowaniu najbardziej aktualnych orzeczeń Sądu Najwyższego oraz Trybunału Sprawiedliwości UE, mamy następujący stan prawny:

pracodawca prywatny może ustalić wysokość ryczałtu za nocleg w wysokości mniejszej niż przewidziana rozporządzeniem (czyli mniejszej niż 25% kwoty przewidzianej na dany kraj),
pracodawca prywatny może ustalić w Regulaminie pracy, że w przypadku nie poniesienia kosztów noclegu (czyli np. spanie w kabinie pojazdu) ryczałt w ogóle nie należy się,
nocleg w kabinie nie jest uznawany za zapewnienie bezpłatnego noclegu w odpowiednich warunkach, więc to na kierowcy spoczywa prawo wyboru, czy korzysta z kabiny, czy korzysta z hotelu; pracodawca może więc dawać zachęty do nocowania w kabinie,
kierowca nie może spędzać w pojeździe regularnych tygodniowych okresów odpoczynku. pracodawca obowiązany jest zapewnić kierowcy nocleg ewentualnie zwrot kosztów noclegu w hotelu lub podobnym zakładzie co najmniej raz w tygodniu, pod warunkiem, że kierowca z takiego noclegu skorzystał.

Na koniec jeszcze jedna uwaga na przyszłość: przygotowując odpowiednie regulacje w zakładzie pracy pracodawca powinien wziąć pod uwagę, iż sytuacja prawna może się wkrótce zmienić. Przyczyną uznania przez Trybunał Konstytucyjny art. 21a ustawy o czasie pracy kierowcy za niezgodny z prawem nie była niezgodność samej normy prawnej z konstytucją. Przyczyną tą była nieodpowiednia „kaskadowa” regulacja tego przepisu, czyli innymi słowy nieprawidłowości w metodzie legislacyjnej. To oznacza, iż zakwestionowana regulacja może wrócić „do gry” po uchwaleniu go w prawidłowy sposób. Co więcej, w swoim orzeczeniu Trybunał wyraził postulaty pod adresem ustawodawcy, ponaglając go do podjęcia działań legislacyjnych mających na celu uregulowanie tej kwestii.

Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje Zapisz się na newsletter