10 lutego 2019

Subrogacja i cesja – „Przejęcie” długu na dwa podatkowe sposoby

Adwokat, partner zarządzający. Kieruje praktyką spółek, fuzji i przejęć (M&A), sukcesji i ochrony majątku oraz dochodzenia roszczeń kredytów CHF.


Zmiana podmiotu uprawnionego do otrzymania świadczenia, a konkretnie spłaty należności pieniężnej nie zawsze jest konsekwencją trudności w jej odzyskaniu przez dotychczasowego wierzyciela. Czasami zmiana ta ma charakter wtórny i jest jedynie jednym z elementów całego przedsięwzięcia biznesowego. Mechanizm polegający na zmianie osoby uprawnionej (wierzyciela) może przybrać dwie formy prawne, którymi są tzw. cesja wierzytelności lub subrogacja ustawowa. Kiedy tak się dzieje? Przyjrzyjmy się poniższemu przykładowi:

Wspólnik spółki z.o.o. udzielił jej pożyczki w kwocie 100 tyś zł. Z uwagi na zamiar wyjścia ze spółki w drodze sprzedaży swoich udziałów, chciałaby otrzymać natychmiast jej zwrot. Potencjalny nabywca jego udziałów, może przy tej transakcji zwrócić mu całą kwotę pożyczki i sam następnie domagać się jej zwrotu od spółki.

Cesja wierzytelności

Polega na zmianie osoby uprawnionej poprzez zawarcie umowy pomiędzy wierzycielem, a osobą trzecią, wskutek czego w miejsce dotychczasowego uprawnionego wstępuje osoba trzecia i od tej chwili to z nią dłużnik powinien się rozliczyć.

Istotnym jest, że do skutecznego przeniesienia wierzytelności w drodze cesji nie jest konieczna jednoczesna zapłata należności, aczkolwiek często towarzyszy jej transfer pieniężny.

Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje

Subrogacja ustawowa

Z kolei subrogacja polega na tym, że osoba trzecia, spłacając wierzyciela, nabywa prawo do dochodzenia od dłużnika wartości dokonanej zapłaty na tych samych zasadach co zaspokojony wierzyciel. Zmiana wierzyciela następuje z mocy ustawy (nie jest potrzebna umowa), w chwili dokonania zapłaty długu przez osobę trzecią. Ważne:  subrogacja jest możliwa w sytuacjach wyszczególnionych w art. 518 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) o czym poniżej.

Kiedy zatem subrogacja ma zastosowanie?

  1. jeżeli osoba trzecia płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi; Mowa tutaj o poręczycielu, zastawniku, czy dłużniku hipotecznym.
  2. jeżeli osobie trzeciej przysługuje prawo, przed którym spłacona wierzytelność ma pierwszeństwo zaspokojenia; Sytuacja ta znajduje zastosowanie, gdy ta sama rzecz obciążona jest kilkoma ograniczonymi prawami rzeczowymi (np. hipotekami, zastawami). Do takiej sytuacji należy odnieść przykładowo art. 249 k.c., zgodnie z którym prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej.
  3. jeżeli osoba trzecia działa za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa wierzyciela; przykładowo jeżeli dłużnik chciałby zmiany wierzyciela ze względu na chociażby dłuższy okres spłaty, bądź niższe oprocentowanie. Ważne: jeśli spłata jest dokonywana w interesie dłużnika to jego zgoda wyrażona na piśmie (a więc również mailem, smsem, faxem) jest warunkiem niezbędnym do skutecznego dokonania subrogacji.
  4. jeżeli subrogację przewidują przepisy szczególne, np. art. 828 § 1 zd. 1 k.c., który stanowi, że w przypadku wypłacenia odszkodowania przez ubezpieczyciela, nabywa on roszczenie regresowe przeciwko osobie trzeciej, która odpowiedzialna była za wyrządzoną szkodę.

Przedstawiony w tym wpisie przykład to zatem powyższy przypadek nr 3.

Dla osoby trzeciej spłacającej cudzy dług istotnym jest zatem rezultat: możliwość skutecznego domagania się zwrotu uiszczonego świadczenia pieniężnego.

Przejęcie długu podatek

I tu zaczyna się rola dobrego specjalisty prawnego, który doradzi najkorzystniejszy w konkretnej sytuacji mechanizm osiągnięcia tego rezultatu. Nieodzownym bowiem elementem wysokiej jakości doradztwa prawnego dla biznesu, jest biegła i stale aktualizowana wiedza w zakresie podatków.

Zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 09 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t. j. Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 ze zm.) podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

  1. umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
  2. umowy pożyczki,
  3. umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
  4. umowy dożywocia,
  5. umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
  6. ustanowienie hipoteki,
  7. ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
  8. umowy depozytu nieprawidłowego,
  9. umowy spółki.

Ustawodawca wprowadził zatem zasadę enumeratywnego (zamkniętego katalogu) określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Umowa cesji podlega temu podatkowi, gdyż w istocie oparta jest na transakcji umowy sprzedaży (np. jeśli wiąże się – jak w naszym przypadku – z obowiązkiem zapłaty ceny).

Wysokość podatku wynosi 2% wartości wskazanej w umowie cesji. W analizowanym zatem przykładzie kwotę 2.000 zł (2% z kwoty 100 tyś zł).

Podatek zobowiązana jest uiścić osoba trzecia, która spłaca wartość długu wobec dotychczasowego wierzyciela, aby nabyć prawo do domagania się spłaty wartości długu wobec dotychczasowego dłużnika, w terminie 14 dni od daty zawarcia umowy cesji.

Subrogacja długu

Zważywszy zaś na fakt, że subrogacja ustawowa nie jest zawarta w zamkniętym katalogu czynności podlegających ustawie o podatku dochodowym od czynności cywilnoprawnych, to temu podatkowi nie podlega.

Istotą mechanizmu subrogacji jest bowiem zamiana osoby uprawnionej do dochodzenia zapłaty długu wobec tego samego dłużnika, ale chodzi nie o ten sam dług (jak w przypadku umowy cesji), ale o inny dług odpowiadający jednak swoją treścią dotychczasowemu.

W efekcie subrogacji nie dochodzi zatem do przeniesienia przedmiotowego długu, ale do „kreacji” nowego długu na tych samych warunkach co istniał dotychczasowy.

Rolą zatem profesjonalnego doradcy prawnego jest więc właściwe zredagowanie dokumentacji transakcji gospodarczej, aby zminimalizować ryzyko uznania subrogacji ustawowej za czynność cesji wierzytelności.

Należy bowiem zawsze pamiętać, że  o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu podatkiem PCC decyduje zawsze jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa (tytuł).

Tym samym dla oceny, czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron pozwalające na ich kwalifikację pod względem prawnym.

Subrogacja czy cesja?

Jeśli nie masz pewności w kwestii poruszania się po przepisach, warto zasięgnąć rady specjalistów.

 

Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje Zapisz się na newsletter

Podobne artykuły: