24 stycznia 2019

„Podkradanie klientów” przez byłego pracownika – czyn nieuczciwej konkurencji czy nie?

Radca prawny, partner zarządzający. Kieruje praktyką własności intelektualnej, ochrony konkurencji oraz E-commerce.


Prawo rynku jest bezwzględne. Co prawda zdrowa i uczciwa konkurencja jest zjawiskiem pożądanym, jednakże ciągła walka przedsiębiorców o pieniądze i klientów stwarza pole do wielu nadużyć, które wykraczają poza uczciwe zasady i mogą być kwalifikowane jako czyn nieuczciwej konkurencji. Z doświadczenia wiemy, że coraz częściej spotykanym zjawiskiem, które dotkliwie wpływa na funkcjonowanie przedsiębiorstwa i może spowodować znaczne i nieodwracalne skutki finansowe jest „podkradanie klientów” przez byłego pracownika/wspólnika, który często posługuje się argumentem, że to wyłącznie dzięki jego pracy i kontaktom udało się przekonać danego klienta do firmy. Tym samym uzurpuje sobie prawo do dalszej obsługi danego klienta na własną rękę lub za pośrednictwem innego, nowego pracodawcy/wspólnika. Oczywiście obowiązujące przepisy będą miały zastosowanie z mocy samego prawa, lecz aby działać prewencyjnie warto zadbać, aby stosowne klauzule zabezpieczające przed nieuczciwymi działaniami znalazły się w umowach zawieranych z pracownikiem czy kontrahentem. Warto też zawrzeć w umowie adekwatne sankcje za naruszenie postanowień umów.

Kiedy zachodzi nieuczciwe „podkradanie klientów”?

Istotnym jest, że zachowanie, któremu zarzuca się sprzeczność z uczciwą konkurencją, musi być analizowane nie tylko pod względem zgodności z prawem, ale także m.in. z zasadą uczciwości kupieckiej, czy lojalności. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji zawiera bowiem oprócz enumeratywnie wymienionych w niej czynów nieuczciwej konkurencji także ogólną, szeroką definicję tego zjawiska. Art 3 ust 1 tej ustawy stanowi, że „czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.”. Definicja odwołuje się zatem nie tylko do bezprawności pod postacią naruszenia przepisów, ale sięga i do tzw. klauzuli generalnej tj.  klauzuli „dobrych obyczajów”. Art. 3 ust 2 tej ustawy, zawiera przykładowy katalog zachowań mieszczących się w definicji czynu niedozwolonego. Nie jest to katalog zamknięty, zważywszy na posłużenie się zwrotem „w szczególności”. I tak czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.

„Podkradanie klientów” przede wszystkim może być rozpatrywane w świetle art. 12 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w którym wskazano, że „Czynem nieuczciwej konkurencji jest także nakłanianie klientów przedsiębiorcy lub innych osób do rozwiązania z nim umowy albo niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy.”

Ocena danego zachowania przez pryzmat zawartych w ww. przepisie przesłanek może jednakże nastręczać wiele trudności i zależy od okoliczności konkretnej sprawy.  Kwestią sporną w konkretnej sprawie, może być w szczególności sposób rozumienia takich pojęć jak: „nakłanianie”, „status klienta”, „zamiar doprowadzenia do rozwiązania umowy”, „zamiar osiągnięcia korzyści lub szkodzenia”.

Należy pamiętać, że konkurowanie jest co do zasady dozwolone, chyba że jest „nieuczciwe”. Istotnym jest bowiem, że okoliczność, iż klient rozwiązał umowę, i zawarł ją z byłym pracownikiem może być także efektem legalnych działań – nie jest to z konieczności działanie wpisujące się w „podkradanie klientów”. Dlatego też każdą sprawę należy oceniać indywidualnie.

Czy złożenie korzystniejszej oferty to „podkradanie klientów”?

Najczęstszym przypadkiem występującym w obrocie jest złożenie klientom przedsiębiorcy korzystniejszej oferty cenowej, co nie jest trudne z uwagi na okoliczność, że były pracownik miał wiedzę na temat warunków cenowych byłego pracodawcy. W tym kontekście pojawia się kolejne pytanie odnośnie legalności i zgodności z prawem działań polegających na wykorzystaniu takich informacji i potencjalnym ich ujawnieniu. Gdyby zatem w okolicznościach danej sprawy doszło także do przekazania lub wykorzystania informacji, to takie działanie należy oceniać nie tylko przez pryzmat art. 12, ale i art. 11 ustawy. W ostatnim czasie dostrzeżono potrzebę zwiększenia ochrony w tym zakresie i rozbudowano uregulowania dotyczące działań związanych z ujawnieniem, wykorzystaniem lub pozyskaniem informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Nowe przepisy weszły w życie we wrześniu 2018 roku.

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji:

  1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.
  2. Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.
  3. Pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i wynika z nieuprawnionego dostępu, przywłaszczenia, kopiowania dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji, plików elektronicznych obejmujących te informacje lub umożliwiających wnioskowanie o ich treści.
  4. Wykorzystanie lub ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i narusza obowiązek ograniczenia ich wykorzystywania lub ujawniania wynikający z ustawy, czynności prawnej lub z innego aktu albo gdy zostało dokonane przez osobę, która pozyskała te informacje, dokonując czynu nieuczciwej konkurencji.
  5. Ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji także wówczas, gdy w chwili ich ujawnienia, wykorzystania lub pozyskania osoba wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć, że informacje zostały pozyskane bezpośrednio lub pośrednio od tego, kto wykorzystał lub ujawnił je w okolicznościach określonych w ust. 4.
  6. Wykorzystywanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa polegające na produkowaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu, a także przywozie, wywozie i przechowywaniu w tych celach towarów stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli osoba dokonująca wskazanej czynności wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć o tym, że właściwości towarów, w tym estetyczne lub funkcjonalne, proces ich wytwarzania lub zbywania zostały w znacznym stopniu ukształtowane w następstwie czynu określonego w ust. 1, dokonanego w okolicznościach określonych w ust. 4.
  7. Pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji, jeżeli nastąpiło w wyniku niezależnego odkrycia lub wytworzenia albo obserwacji, badania, rozłożenia na części, testowania przedmiotu dostępnego publicznie lub posiadanego zgodnie z prawem przez osobę, która pozyskała informacje i której uprawnienie do pozyskania informacji nie było ograniczone w chwili ich pozyskania.
  8. Ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji, gdy nastąpiło w celu ochrony uzasadnionego interesu chronionego prawem, w ramach korzystania ze swobody wypowiedzi lub w celu ujawnienia nieprawidłowości, uchybienia, działania z naruszeniem prawa dla ochrony interesu publicznego, lub gdy ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa wobec przedstawicieli pracowników w związku z pełnieniem przez nich funkcji na podstawie przepisów prawa było niezbędne dla prawidłowego wykonywania tych funkcji.

Jeżeli zatem były pracownik przekaże osobie trzeciej, lub wykorzysta na własne potrzeby np. dane dotyczące klientów, lub inne informacje handlowe byłego pracodawcy tyczące się warunków jego współpracy z klientami – takie zachowanie potencjalnie może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji. Istotnym jest, że również osoba, która wykorzystała dane informacje, wiedząc, że osoba je przekazująca nie byłą do tego uprawniona naraża się na odpowiedzialność.

Co przysługuje przedsiębiorcy, którego interes zostały naruszony poprzez nieuczciwą konkurencję?

Zgodnie z art. 18 ustawy przedsiębiorcy, którego interes został zagrożony lub naruszony poprzez dokonanie czynu nieuczciwej konkurencji, przysługuje szereg roszczeń, w tym:

  1. zaniechania niedozwolonych działań;
  2. usunięcia skutków niedozwolonych działań;
  3. złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
  4. naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
  5. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
  6. zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Ustawodawca przewidział ponadto dodatkowe roszczenia w sytuacji dokonania czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa. Zgodnie z art. 18 ust. 3:

W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa sąd, na wniosek uprawnionego, może zobowiązać pozwanego do podania do publicznej wiadomości informacji o wyroku albo treści wyroku, w oznaczony sposób i w oznaczonym zakresie, jeżeli jest to uzasadnione ze względu na okoliczności dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, w szczególności sposób dokonania czynu, wartość informacji, których dotyczył czyn, skutek czynu oraz prawdopodobieństwo dokonania czynu nieuczciwej konkurencji w przyszłości, a w przypadku, jeżeli pozwanym jest osoba fizyczna – jeżeli dodatkowo nie sprzeciwia się temu uzasadniony interes pozwanego, w szczególności wzgląd na ochronę jego dóbr osobistych. Sposób i zakres podania do publicznej wiadomości informacji o wyroku albo treści wyroku nie może prowadzić do ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa.

Ponadto w ust. 4 wskazano, że  „W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa sąd, zamiast uwzględnienia żądania określonego w ust. 1 pkt 1 lub 2 lub ust. 2, może, na wniosek pozwanego, zobowiązać go do zapłaty na rzecz powoda stosownego wynagrodzenia, w wysokości nie wyższej niż wynagrodzenie, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z informacji, przez czas nie dłuższy niż do ustania stanu tajemnicy, jeżeli:

  1. pozwany w chwili wykorzystywania lub ujawniania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa nie wiedział ani przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć, że informacje te pozyskano od osoby, która je wykorzystała lub ujawniła w okolicznościach określonych w art. 11 ust. 4;
  2. uwzględnienie żądania, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, spowodowałoby dla pozwanego niewspółmierne szkody;
  3. zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia nie narusza uzasadnionego interesu powoda.

Ponadto, w ust. 5 przewidziano, że „W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa uprawniony może żądać, zamiast odszkodowania określonego w ust. 1 pkt 4, naprawienia szkody przez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.”

Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje

Zapisz się na newsletter 

Podobne artykuły: